భారతదేశానికి సినిమా రుచి చూపించిన ఘనుడు దాదాసాహెబ్!
కాంతార ఫేమ్ రిషబ్ శెట్టికి దాదాసాహెబ్ ఫాల్కే అవార్డు ప్రకటించారు. ఎక్కడ చూసినా ఈ వార్తే… అయితే ఫిబ్రవరి 16న దాదాసాహెబ్ ఫాల్కే మరణించారు. ఈయన వర్ధంతిని స్మరించుకుంటూ ప్రతిభావంతులకు ఈ అవార్డ్ అందజేస్తారు. ఈ సందర్భంగా దాదాసాహెబ్ ఫాల్కే గురించి సినిమా వైపు ఆయన ప్రయాణం గురించి తెలుసుకుంటే..
దాదాసాహెబ్ ఫాల్కే అసలు పేరు ధుండిరాజ్ గోవింద్ ఫాల్కే. అతను బ్రిటీష్ ఇండియాలోని త్రయంబక్లో (ప్రస్తుతం భారతదేశంలోని మహారాష్ట్రలో) ఏప్రిల్ 30, 1870న జన్మించాడు. ఆయనను 'ఫాదర్ ఆఫ్ ఇండియన్ సినిమా' అని పిలుస్తారు. ఈయన సృజనాత్మక కళలపై గొప్ప ఆసక్తిని కలిగి ఉన్నాడు. 1944 ఫిబ్రవరి 16న మహారాష్ట్రలోని నాసిక్లో మరణించాడు. దాదాసాహెబ్ ఫాల్కే జీవితం, కొన్ని ఆసక్తికరమైన విషయాలను చూస్తే..
దాదాసాహెబ్ ఫాల్కే భారతీయ ప్రజలకు సినిమా అనుభవాన్ని, అందులో అందాన్ని పరిచయం చేశారు. ప్రపంచంలోనే అతిపెద్ద వినోద పరిశ్రమ అయిన సినిమా పరిశ్రమను అభివృద్ధి చేశారు. భారతదేశ మొట్టమొదటి పూర్తి నిడివి చలనచిత్రం రాజా హరిశ్చంద్ర (1913) రూపొందించాడు. భారతదేశం గొప్పగా చెప్పుకునే సినిమా నిర్మాత, దర్శకుడు, సినిమా రచయిత, కథకుడు, సెట్ డిజైనర్, డ్రెస్ డిజైనర్, ఎడిటర్, డిస్ట్రిబ్యూటర్ మొదలైనవన్నీ ఈయనే.
అందుకే భారతీయ చలనచిత్ర పరిశ్రమలో అత్యంత ప్రతిష్టాత్మకమైన అవార్డులలో ఒకటైన "దాదాసాహెబ్ ఫాల్కే అవార్డ్" ఈయన పేరు మీద ప్రారంభించబడింది, ఇది 'లైఫ్ టైమ్ అచీవ్మెంట్ అవార్డ్' భారతీయ చలనచిత్ర పరిశ్రమలోని ప్రతిభ కనబరిచిన వారికి అందించబడుతుంది.
దాదాసాహెబ్ ఫాల్కే అవార్డ్ 1969లో సమకాలీన భారతీయ చలనచిత్ర రంగానికి ఆయన అందించిన సేవలను స్మరించుకునే ఉద్దేశంతో స్థాపించబడింది. భారతీయ చలనచిత్ర పరిశ్రమకు చెందిన ప్రముఖులతో కూడిన కమిటీ ఫాల్కే అవార్డు విజేతను ఎంపిక చేస్తుంది. ఇది సినిమా రంగంలో భారతదేశపు అత్యున్నత పురస్కారం. సమాచార మరియు ప్రసార మంత్రిత్వ శాఖ ఏర్పాటు చేసిన డైరెక్టరేట్ ఆఫ్ ఫిల్మ్ ఫెస్టివల్స్ ద్వారా ఏటా జాతీయ చలనచిత్ర అవార్డుల వేడుకలో దీనిని అందజేస్తారు.
దాదాసాహెబ్ ఫాల్కే 30 ఏప్రిల్, 1870 న మహారాష్ట్రలోని నాసిక్ జిల్లా సమీపంలోని త్రయంబకేశ్వర్ పట్టణంలో జన్మించారు. ఈయన తన ప్రాథమిక విద్యను 1885లో ముంబయిలోని సర్ J.J స్కూల్ ఆఫ్ ఆర్ట్స్లో పూర్తి చేశాడు. 1890లో అతను డ్రాయింగ్, పెయింటింగ్, ఫోటోగ్రఫీ గురించి అధ్యయనం చేయడానికి గుజరాత్లోని వడోదరకు వెళ్లాడు. గోద్రాలో (గుజరాత్), దాదాసాహెబ్ ఫాల్కే ఫోటోగ్రాఫర్గా తన వృత్తిని ప్రారంభించాడు, అయితే ప్లేగు వ్యాధి కారణంగా ఈయన మొదటి భార్య, బిడ్డ మరణించిన తర్వాత ఫోటోగ్రఫీ పనిని విడిచిపెట్టాడు. ఆ తర్వాత కొత్త టెక్నాలజీలను తెలుసుకునేందుకు జర్మనీ వెళ్లాడు.
పాఠశాల సమయం నుండే ఈయన మ్యాజిక్పై ఆసక్తిని పెంచుకున్నాడు. ఆ సమయంలో అతను వివిధ రకాల స్పెషల్ ఎఫెక్ట్లను కూడా ప్రయోగించాడు. జర్మనీలో అతను కార్ల్ హెర్ట్జ్ అనే ఒక మాంత్రికుడిని కలుసుకున్నాడు, అతనితో కలిసి పనిచేశాడు. కొంతకాలం తర్వాత అతను ఆర్కియాలజికల్ సర్వే ఆఫ్ ఇండియా లో డ్రాఫ్ట్స్మ్యాన్గా పనిచేసే అవకాశాన్ని పొందాడు. అయితే ఆసక్తి లేకపోవడంతో ఆ ఉద్యోగాన్ని వదిలేసి మళ్లీ మహారాష్ట్రకు వచ్చాడు. అక్కడ, అతను ప్రింటింగ్ ప్రెస్ వ్యాపారాన్ని ప్రారంభించాడు.
ముంబైలోని ‘అమెరికా-ఇండియా థియేటర్’లో ఫెర్డినాండ్ జెక్కా రూపొందించిన మూకీ చలన చిత్రం "ది లైఫ్ ఆఫ్ క్రైస్ట్" చూసినప్పుడు అతని జీవితం మలుపు తిరిగింది. "రాజా హరిశ్చంద్ర"ని పూర్తి నిడివి చలనచిత్రంగా రూపొందించాలని నిర్ణయించుకున్నాడు. ప్రధాన పాత్ర కోసం అందమైన నటీనటుల కోసం అనేక ప్రకటనలు ఇచ్చాడు. కానీ ప్రయత్నాలు ఫలించలేదు. చివరకు దాదాసాహెబ్ కుటుంబం మొత్తం రాజా హరిశ్చంద్ర చిత్రాన్ని రూపొందించడంలో పాలుపంచుకున్నారు. ‘రాజా హరిశ్చంద్ర’ చిత్రానికి నిర్మాత, దర్శకుడు, రచయిత, కెమెరామెన్ మొదలైనవారు దాదాసాహెబ్ ఒక్కరే.
నటీనటుల దుస్తులు, పోస్టర్లు, సినిమా నిర్మాణాన్ని అతని భార్య నిర్వహించింది. అతను హరిశ్చంద్రుని పాత్రను పోషించాడు. అతని 7 సంవత్సరాల కుమారుడు భాల్చంద్ర ఫాల్కే ఈ చిత్రంలో హరిశ్చంద్ర కొడుకుగా ప్రధాన పాత్ర పోషించాడు. అలాగే, ఆ సమయంలో ఏ మహిళ కూడా ఈ చిత్రంలో నటించడానికి సిద్ధంగా లేకపోవడంతో తారామతి ప్రధాన పాత్ర కోసం ఒక వ్యక్తిని ఎంపిక చేశారు. ఈ చిత్రం మొదటిసారిగా 3 మే, 1913న ముంబైలోని కరోనేషన్ సినిమాలో బహిరంగంగా ప్రదర్శించబడింది.
దాదాసాహెబ్ ఫాల్కే రాజా హరిశ్చంద్ర సినిమా మొత్తాన్ని తీయడానికి 15 వేల రూపాయలు వెచ్చించాడు. 1971లో ఈయన గౌరవార్థం ఈయన ముఖంతో కూడిన పోస్టల్ స్టాంప్ను ఇండియా పోస్ట్ విడుదల చేసింది.
సమకాలీన భారతీయ సినిమాకు దాదాసాహెబ్ ఫాల్కే అందించిన సహకారాన్ని స్మరించుకునేందుకు 1969లో ఈ అవార్డును స్థాపించారు. ఇది డైరెక్టరేట్ ఆఫ్ ఫిల్మ్ ఫెస్టివల్స్, సమాచార, ప్రసార మంత్రిత్వ శాఖ, భారత ప్రభుత్వంచే ప్రదానం చేయబడింది. 1969లో, భారతీయ సినిమా ప్రథమ మహిళ దేవికా రాణి ఈ అవార్డు మొదటి గ్రహీత. ఈ అవార్డులో శాలువా, రూ. 10 లక్షల రూ౹౹, ఒక బంగారు కమలం ఉంటాయి..
దాదాసాహెబ్ ఫాల్కే అకాడమీ దాదాసాహెబ్ ఫాల్కే పేరిట మూడు అవార్డులను అందిస్తుంది. ఫాల్కే రత్న అవార్డు, ఫాల్కే కల్పతరు అవార్డు, దాదా సాహెబ్ ఫాల్కే అకాడమీ అవార్డులు.
1932లో, దాదాసాహెబ్ ఫాల్కే చివరి మూకీ చిత్రం 'సేతుబంధన్' విడుదలైంది. తర్వాత అది డబ్బింగ్తో విడుదలైంది. ఈయన 1936-37 సమయంలో తన చివరి చిత్రం 'గంగావతరన్'ని నిర్మించాడు. తన జీవితకాలంలో 95 సినిమాలు, 26 షార్ట్ ఫిల్మ్లు చేసాడు. ఫిబ్రవరి 16, 1944 న నాసిక్లో మరణించాడు. చలనచిత్ర పరిశ్రమకు ఆయన అందించిన సహకారం విశేషమైనది, ఎల్లప్పుడూ గుర్తుండిపోతుంది.
◆నిశ్శబ్ద.