తిథులు

 

చాంద్రమాసానికి తిథులు 30. శుక్లపక్షంలో పాడ్యమి నుండి  పూర్ణిమ వరకు 15, మరల కృష్ణపక్షంలో పాడ్యమినుండి అమావాస్య వరకు 15. మొత్తం 30 తిథులు. రవి చంద్రుల మధ్య దూరం 0 డిగ్రీ ఉన్నప్పుడు అమావాస్య, 180 డిగ్రీలు దూరమున్నప్పుడు పూర్ణిమ ఏర్పడుతాయి. చంద్రుడు, రవి నుండి ప్రతి 12 డిగ్రీలు నడిచినపుడు తిథులు మారతాయి.

 

శుక్లపక్ష తిథులు                   అధిపతులు              కృష్ణపక్ష తిథులు        అధిపతులు

ప్రతిపద/పాడ్యమి                          అగ్ని                         పాడ్యమి                   అగ్ని

విదియ                                       బ్రహ్మ                      విదియ                       బ్రహ్మ

తదియ                                       పార్వతి                     తదియ                      పార్వతి

చవితి                                        విఘ్నేశ్వర                 చవితి                        విఘ్నేశ్వర

పంచమి                                     ఆదిశేషుడు               పంచమి                       ఆదిశేషుడు

షష్ఠి                                           సుబ్రహ్మణ్య                షష్ఠి                           సుబ్రహ్మణ్య

అష్టమి                                       శివ                           అష్టమి                           శివ

నవమి                                    అష్టవసువులు               నవమి                  అష్టవసువులు  

దశమి                                    దిగ్గజములు                   దశమి                       దిగ్గజములు

ఏకాదశి                                   యమ                             ఏకాదశి                     యమ

ద్వాదశి                                    విష్ణు                            ద్వాదశి                        విష్ణు

త్రయోదశి                                మన్మథ                        త్రయోదశి                     మన్మథ

చతుర్దశి                               కలిపురుష                      చతుర్దశి                         కలిపురుష

పూర్ణిమ                                  చంద్ర                          అమావాస్య                 పితృదేవతలు

 

తితులను 5 రకాలుగా విభజించారు. అవి నంద, భద్ర, జయ, రిక్త, పూర్ణ తిథులు.

 

నంద                       భద్ర                 జయ                   రిక్త                     పూర్ణ

పాడ్యమి                  విదియ                తదియ                 చవితి              పంచమి

షష్ఠి                        సప్తమి                 అష్టమి                 నవమి             దశమి

ఏకాదశి                  ద్వాదశి                త్రయోదశి             చతుర్దశి       పూర్ణిమ/అమావాస్య

 

నందతిథులలో శిల్పం, కృషి. యజ్ఞయాగాది క్రతువులు, వివాహం, ప్రయాణం, నూతన వస్త్రాలంకరణ, వైద్యం, మిత్రదర్శనం చేయవచ్చును.

 

భద్రతిథులలో గృహారంభం, ప్రయాణం, ఉపనయనం, రాజసేవ, రాజ్యాభిషేకం, విద్యాభ్యాసం, వాహనములపై ఆరోపణ, పౌష్టిక కర్మలు చేయవచ్చును.

 

జయతిథులతో వివాహం. అలంకారములు, శుభాకర్మలు, గృహప్రవేశం, దేవతాప్రతిష్ఠ, యుద్ధం, ఆయుధములు ధరించుట మంచింది.

 

రిక్త తిథులలో బంధనం, అగ్ని సంబంధిత కర్మలు, మిత్రభేదం, విరోధం, విషప్రయోగములు మొదలగు కర్మలకు మంచిది.

 

పూర్ణ తిథులలో వివాహం, ప్రయాణం, శాంతికపౌష్టిక కర్మలు చేయవలెను. అమావాస్యయందు పితృకర్మలు మాత్రమే చేయవలెను. ప్రయాణములు చేయరాదు.

 

క్షయతిథి: రెండు దినములో ఏ సూర్యోదయానికి లేని తిథిని క్షయతిథి అంటారు. ఉదా: ఒకరోజు సూర్యోదయానికి గల తిథి దశమి, మరుసటి రోజు సూర్యోదయానికి గల తిథి ద్వాదశి అయితే మధ్యగల ఏకాదశి క్షయతిథి అవుతుంది.

 

వృద్ధి తిథి: రెండు సూర్యోదయాలకు గల తిథిని వృద్ధితిథి అంటారు. ఒకే తిథి మూడు దినములు వ్యాపించియున్న 'త్రిధ్యుస్ప్రక్' అంటారు. దీనినే 'త్రిదినస్ప్రక్' అని కూడా అంటారు. ఒకే దినమున మూడు తిథులున్న 'అవమతిథి' అని పిలుస్తారు.

 

క్షయ, వృద్ధి,. త్రిధ్యుస్ప్రక్, అవమ తిథులు శుభకార్యాలకు పనికిరావు.

 

తిథి గండాంతాలు: పూర్ణ తిథులయొక్క చివరి 48 నిముషాలు (రెండు ఘడియలు) తిథులయొక్క మొదటి 48 నిముషాలు (రెండు గడియలు) తిథి గండాంతములు. ఈ గండాత సమయంలలో ఏ శుభకార్యము చేయరాదు.

 

పంచపర్వ తిథులు: బహుళ అష్టమి, చతుర్దశి, అమావాస్య, పూర్ణిమ మరియు ప్రతిమాసం సూర్య సంక్రమణ తిథి పంచపర్వ తిథులు. ఈ తిథిలో శుభకార్యాలు చేయరాదు.

 

పక్షరంద్ర తిథులు: చవితి తిథిలో మొదటి 8 ఘడియలు

షష్ఠి తిథిలో మొదటి 9 ఘడియలు

అష్టమి తిథిలో మొదటి 14 ఘడియలు

నవమి తిథిలో మొదటి 25 ఘడియలు

ద్వాదశి తిథిలో మొదటి 10 ఘడియలు

చతుర్దశి తిథిలో మొదటి 5 ఘడియలు - పక్షరంధ్ర తిథులు.

 

ఈ కాలములో ఏ శుభకార్యాలు చేయరాదు.

సంకల్ప  తిథి: సూర్యోదయమునకు ఏ తిథి ఉంటుందో ఆ తిథి సంకల్ప తిథి అవుతుంది. ఆ రోజు చేయు ప్రతి నిత్యకర్మకూ సంకల్పములో ఈ తిథినే చెప్పవలెను