ప్రపంచాన్ని మురిపించే  తోలు బొమ్మల కళా కౌశలం...

తోలు బొమ్మలాట.. ఇంట్లో అమ్మమ్మలనో.. తాతయ్యలనో ఒక్కసారి కదిలించి చూస్తే.. తోలుబొమ్మలాట గురించి ఒక కొత్త కథ చెప్పినట్టు పిల్లలకు ఎంతో ముచ్చటగా చెబుతారు.  వీధులలో రాత్రిళ్లు తోలుబొమ్మలాట ఆధారంగా భారతీయ ఇతిహాసాలు ఎంతో అందంగా వ్యాప్తి చెందాయని చెప్పడంలో అతిశయోక్తి లేదు. జంతు చర్మాలతో బొమ్మలను తయారు చేయడం,  సహజమైన రంగులతో వాటికి రంగులద్దడం,  దుస్తులతో అలంకరణ.. ఇవన్నీ ఒక ఎత్తు అయితే రాత్రిళ్లు ఒక తెర వెనుక తోలు బొమ్మలకు తాడు కట్టి చేతులు కదిలిస్తూ బొమ్మలకు ప్రాణం ఇవ్వడం తోలుబొమ్మ కళాకారుల నైపుణ్యానికి, కళా కౌశలానికి నిలువెత్తు నిదర్శనం.  రోజురోజుకు ఈ కళ అంతరించి పోతున్న నేపథ్యంలో ఈ కళ గురించి అవగాహన పెంచి కళను బ్రతికించే ఉద్దేశ్యంతో ప్రతి ఏటా మార్చి 21వ తేదీన ప్రపంచ తోలుబొమ్మలాట దినోత్సవాన్ని జరుపుకుంటున్నారు. ఈ సందర్భంగా తోలు బొమ్మల గురించి, ఈ కళ గురించి కాస్త వివరంగా తెలుసుకుంటే..

తోలుబొమ్మలాటకు గొప్ప సంస్కృతి ఉంది.  తోలుబొమ్మలాట కేవలం వినోదం మాత్రమే కాదు.  అంతకంటే ఎక్కువ.  ఇది సంస్కృతులు,  తరాలకు విస్తరించి అనాది కాలంగా గౌరవించబడుతున్న సంప్రదాయం. సాంప్రదాయంగా  చేతితో తయారు చేసిన తోలుబొమ్మల నుండి వినూత్న డిజిటల్ సృష్టి వరకు, తోలుబొమ్మలాట కళాత్మక వ్యక్తీకరణ,  ఊహ లెక్కలేనన్ని  అవకాశాలను అందిస్తోంది.

ప్రపంచ తోలు బొమ్మల దినోత్సవం  తోలుబొమ్మలాటను ప్రపంచ కళారూపంగా గుర్తించడమే లక్ష్యంగా పెట్టుకుంది. ప్రపంచవ్యాప్తంగా ఉన్న తోలుబొమ్మలాట కళాకారులకు నివాళులు అర్పించడానికి, వారిని గుర్తించడానికి,  గౌరవించడానికి కూడా ఇది ఒక గొప్ప ప్రయత్నం. ప్రపంచ తోలుబొమ్మలాట దినోత్సవాన్ని 2003లో UNIMA — యూనియన్ ఇంటర్నేషనల్ డి లా మారియోనెట్ స్థాపించింది. UNIMA అనేది UNESCOతో అనుబంధంగా ఉన్న ఒక ప్రభుత్వేతర సంస్థ.  ఈ రోజును తోలుబొమ్మలాట కళలను ప్రోత్సహించడానికి మాత్రమే కాకుండా తోలుబొమ్మ కళాకారులు అందరూ ఒకచోట   కలవడానికి ఒక స్థలాన్ని ఏర్పాటుచేయడం కూడా  ఇందులో భాగం. తోలు బొమ్మలాట కళను రక్షించడం ఈ రోజు ముఖ్య ఉద్దేశ్యంగా కార్యక్రమాలు సాగుతాయి.

నాటకాల కంటే ముందే ప్రజలను అలరించే కళారూపం ఉండేది. అదే తోలుబొమ్మలాట. ప్రాణం లేని ఈ తోలుబొమ్మలతో కథా రూపాలను ప్రదర్శిస్తుంటే ఆ బొమ్మలకు ప్రాణం వచ్చినట్టు అనిపించేది. ప్రపంచంలో విభిన్న ప్రాంతాల నుండి చాలా మందిని తోలుబొమ్మల కళ అలరించింది.  

భారతదేశంలో తోలుబొమ్మలాట  మూలం క్రీ.పూ. 2500 నాటి సింధు లోయ నాగరికత నుండి ఉద్భవించింది. పురావస్తు శాస్త్రవేత్తలు ఒక టెర్రకోట బొమ్మను సింధు లోయలో కనుగొన్నారు. ఆ బొమ్మను తాడుతో తిప్పగలిగే సామర్థ్యం ఉన్న వేరు చేయగలిగిన తలతో తయారు చేశారు. "రామాయణం",  "మహాభారతం" వంటి అనేక భారతీయ శాస్త్రీయ గ్రంథాలు కూడా తోలుబొమ్మల గురించి ప్రస్తావించాయి. చైనా, జపాన్,  తైవాన్‌లు కూడా వాటి స్వంత రూపాల్లో తోలుబొమ్మలాటను కలిగి ఉన్నాయి.

 గ్రీస్‌లో పూర్వకాలంలో  హెరోడోటస్,  జెనోఫోన్ రచనలలో లభించిన పాత లిఖిత రికార్డులు క్రీస్తుపూర్వం 5వ శతాబ్దం నుండి తోలుబొమ్మలాట ఆచరణలో ఉందని పేర్కొన్నాయి.  ఈ గ్రీకు నాటకాల్లో సామాన్య ప్రజల ముందు తోలుబొమ్మలాట ప్రదర్శనలు ఉండేవని,  యూరోపియన్ తోలుబొమ్మలాట దీని నుండి ప్రేరణ పొందిందని పేర్కొన్నాయి. క్రీస్తుపూర్వం 2000లో ఈజిప్టులో తోలుబొమ్మల  పురావస్తు ఆధారాలు కూడా ఉన్నాయి.

16వ శతాబ్దంలో బ్రిటిష్ సాంప్రదాయ తోలుబొమ్మలాట అయిన  "పంచ్ అండ్ జూడీ" ఇటాలియన్ కామెడియా డెల్'ఆర్ట్ నుండి ఉద్భవించిందని చెబుతారు. ఈ ప్రదర్శన ప్రజలలో బాగా ప్రాచుర్యం పొందింది.  19వ శతాబ్దం వరకు వివిధ మార్పులతో ఇది ప్రదర్శింపబడేది.

1929లో యూనియన్ ఇంటర్నేషనల్ డి లా మారియోనెట్ (UNIMA), లేదా ఇంటర్నేషనల్ పప్పెట్రీ అసోసియేషన్, ప్రేగ్‌లో స్థాపించబడింది. తోలుబొమ్మలాట  పునరుజ్జీవనాన్ని పైకి తీసుకురావడానికి, తోలుబొమ్మలాట కళాకారులు తమ కళారూపాన్ని ప్రదర్శించడానికి,  ఇతర సారూప్యత కలిగిన కళాకారులతో కనెక్ట్ అవ్వడానికి ఈ సంస్థ రూపొందించబడింది. అప్పటి నుండి ప్రపంచంలోని అనేక ప్రాంతాలలో UNIMA కేంద్రాలు సృష్టించబడ్డాయి.

ఎంత కాలం మారినా తోలుబొమ్మల కళ ప్రజలను అలరిస్తూనే ఉంది.  నేటికాలంలో పిల్లలకు ఈ కళ మీద ఆసక్తి కలిగించేలా పప్పెట్రీ షోలు,  పప్పెట్రీ మేకింగ్ క్లాసులు, పప్పెట్రీ కళ గురించి అనేక విషయాలు బోధించే దిశగా పాఠశాలలు కూడా తమ వంతు కృషి చేయడం చాలా మంచి విషయం. తల్లిదండ్రులు కూడా తోలుబొమ్మల కళను పిల్లలకు పరిచయం చేస్తూ పిల్లలలో సృజనాత్మకతను పెంపొందించేందుకు కృషి చేయాలి.

                           *రూపశ్రీ.